De eerste 40 dagen
Gefeliciteerd met de geboorte van je baby, maar ook met die van jezelf. Je bent opnieuw geboren, als moeder, of je nu voor het eerst moeder bent geworden of voor de vierde keer, er is iets in jou veranderd.
Deze eerste tijd met je baby komt niet meer terug en hoe de omstandigheden ook zijn, je kunt erop rekenen dat je de prille dagen na de bevalling nog lang met je mee gaat dragen.
Er is tijd nodig voor herstel en het optimaal op gang laten komen van de borstvoeding. In deze periode heb je veel behoefte aan extra zorg en ondersteuning, ook fysiek. Het herstellen van de bevalling en het geven van borstvoeding kost veel kracht.
Postpartum plan
De postpartumperiode is de eerste stap in het nieuwe hoofdstuk in je leven, Moeder zijn.
Er komt ontzettend veel op je af die eerste paar weken en daarom raad ik ouders altijd aan om een postpartumplan te maken.
Net zoals een geboorteplan, is een postpartumplan belangrijk, zo niet belangrijker. Het is een document dat je samen met je partner voorbereidt om je doelen, wensen en voorkeuren tijdens de eerste weken en maanden als nieuw gezin voor jezelf op een rijtje te krijgen. Je kunt denken aan informatie over wel/geen bezoek, maaltijdbereiding en klusjes, postpartum zelfzorg, verantwoordelijkheden voor kinderopvang en meer. Je kunt ook hulp krijgen van een postpartum doula bij het maken van het plan.
Net zoals je flexibel moet zijn met het schrijven van je geboorteplan, moet je ook flexibel zijn met je postpartumplan. Zelfs als de dingen precies gaan zoals gepland en verwacht, is het schrijven ervan nog steeds een goed idee. Het is de aangewezen plek om je gedachtes en wensen te organiseren en je zult zo nadenken over dingen waar je misschien nog niet eerder aan had gedacht.
Misschien doet er tijdens de kraamperiode zich een situatie voor die je niet had verwacht of waar je je niet op had voorbereid, bijvoorbeeld als je baby niet goed aanhapt tijdens de borstvoeding, als je postpartumangst of postpartumdepressie ervaart, of als je kindje na de geboorte naar de NICU moet.
Je vindt mijn template voor een postpartum plan hier.
Kraamtijd
Ok, je hebt dus veel rust nodig, maar tegelijk staan familie en vrienden te popelen om jullie baby te bewonderen. Dit is het moment om volkomen je eigen weg te volgen. Je bent niemand verplicht om kraambezoek binnen te laten. Beleefdheid hoeft even niet.
Je hoeft net zo min stilteweken te maken van je kraamtijd, als je juist snakt naar gezelschap en levendigheid. Luister naar jezelf en neem de vrijheid om deze tijd zo fijn mogelijk in te richten. Wil je graag bezoek? Nodig dan mensen uit die jou goed aanvoelen, waarbij jij jezelf kunt zijn en die je ook ondersteunen en verzorgen, terwijl jij lekker in pyjama met de voedingen en jouw kleintje bezig bent. Het is fijn als ze wat huishoudelijke klusjes voor je doen, wat eten mee brengen (denk eens aan een meal train als kraamcadeau ipv het zoveelste rompertje) of houden je kleintje even vast zodat jij kunt douchen.
Het belangrijkste advies: neem rust. In veel culturen nemen vrouwen na geboorte 40 dagen bedrust en dat is geen luxe! Je lichaam moet gewoon herstellen van de bevalling. Je hebt dutjes nodig, ook om goede melk te maken. De weke delen rondom het bekken moeten weer terug op hun plek, dus je mag écht niet tillen.
En je bent tijdens de zwangerschap helemaal open gegaan. Fysiek en mentaal. De sluiting van je lichaam, maar ook het herleven van de bevalling en het wegwijs worden in het leven met deze ervaring, heeft simpelweg een bepaalde periode nodig.
Hoe ik het zelf heb gedaan tijdens mijn kraamperiodes is: de eerste week bleef ik in bed, de tweede week om het bed, dus af en toe er even uit, maar ik sliep en rustte nog veel. De derde week ging ik wat vaker naar beneden, de vierde week bleef ik in en om het huis en pas in week vijf ging ik echt naar buiten. En ik kan je vertellen, de indrukken en geluiden kwamen (zelfs na vijf weken) nog best hard binnen, omdat ik nog steeds erg “open” stond en geen filter had.
Ook al ben je normaal het type: niet lullen maar poetsen, die precies weet hoe ze het hebben wilt: na de bevalling ben je gegarandeerd een ander mens geworden. En dat betekent dat je misschien je bevallingsverhaal honderd keer achter elkaar wil vertellen. Of dat je je beste vriendin, je moeder of je eigen partner ineens niet verdraagt. Dat je niet direct knetterverliefd bent geworden op je baby, of dat je vooral doodmoe bent. Misschien ontdek je nu dat je je baby geen seconde los wil laten en dat het wiegje alleen maar voor de sier in de kamer staat. Of dat de borstvoeding een hele klus is om op gang te brengen. Of voel je je zo fantastisch dat je het liefst de hele wereld in je armen neemt op elke oxytocinegolf die je aanmaakt. Je hormonen doen serieuze dingen met je.
En als je het niet voor jezelf doet, doe het dan voor je baby. Behalve dat hij er een fitte, vrolijke moeder voor terugkrijgt en de borstvoeding makkelijker op gang komt, heeft ook hij een zachtere start. Het is een enorme schok om geboren te worden en daarna is eigenlijk alles een schok. Je kunt hem helpen door hem zo rustig mogelijk te laten wennen. Bovendien is deze ‘heilige periode van herstellen en hechting’ de perfecte basis voor een goede relatie tussen moeder en baby.
Naweeën
Na de geboorte ontstaan er altijd even kort naweeën (als je niet bevalt doormiddel van een keizersnede), om de placenta geboren te laten worden. Bij vrouwen die net bevallen zijn van hun eerste kindje, houden de naweeën daarna vaak op of zijn ze niet echt heftig, maar bij vrouwen die zijn bevallen van hun tweede of meerdere kindje, komen naweeën veel frequenter voor en zijn ze vaak ook veel pijnlijker.
Naweeën zijn samentrekkingen van de baarmoederspieren en zijn er voor bedoeld om je baarmoeder terug te laten slinken naar zijn normale grootte. Tevens verlies je door een goed samengetrokken baarmoeder, minder bloed. Je kunt je voorstellen dat bij een eerste bevalling, het voor je baarmoeder makkelijker is om terug te krimpen naar zijn oude grootte, maar nadat de baarmoeder vaker uitgerekt is geweest het steeds iets moeilijk wordt. Dit verklaart dan ook waarom je na de tweede, derde, vierde bevalling vaak meer naweeën en tevens pijnlijkere naweeën hebt. Ook vrouwen die een keizersnede hebben gehad krijgen naweeën. Ook bij deze vrouwen moet hun baarmoeder slinken van 1 kg, naar een mooi gewicht van 70 gram zo’n 8 weken na de bevalling.
Tijdens het geven van borstvoeding ervaar je vaak (tijdens de voeding) meer last van naweeën. Dit komt omdat er tijdens de borstvoeding een hormoon (oxytocine) vrijkomt wat je baarmoeder helpt bij het samentrekken van de baarmoeder. Eigenlijk erg gunstig voor je lichaam dus, alleen niet zo prettig voor jezelf!
Wat kun je er aan doen?
Sommige vrouwen hebben slechts enkele uren last van pijnlijke naweeën, andere hebben hier verschillende dagen last van. Uiteraard is het makkelijk om te grijpen naar een paracetamol, maar er zijn ook allerlei natuurlijke middeltjes die je kunt gebruiken bij naweeën. Indien je naweeën dan nog altijd te heftig zijn, zou je altijd nog kunnen kiezen voor paracetamol.
Warmte – Net zoals warmte vaak helpt bij menstruatiekrampen en tijdens echte weeën, kan warmte ook veel comfort bieden tijdens naweeën. Een lekker warme kruik op je buik of een warme douche doet wonderen.
Saffraan melk – 20 draadjes saffraan op 1 liter melk. Samen in een pannetje laten koken. Zodra de melk heel geel ziet, de melk even zeven en de gele melk opdrinken.
Blaas legen – Een volle blaas zorgt er voor dat je baarmoeder niet goed kan krimpen. Zorg er dus voor dat je regelmatig je blaas leegt.
Massage – Hoewel niet iedere vrouw dit prettig vindt na de bevalling, kan masseren van de baarmoeder ook helpen de pijn van de naweeën te verminderen.
Bekkenbodem
Na de bevalling kan het lastiger zijn om je urine op te houden. Je bekkenbodem heeft een flinke klap gehad door de zwangerschap en door de bevalling en het is dus goed om je hier weer even op te gaan focussen. Hoe werkt je bekkenbodem? Welke klachten kun je hiervan krijgen? Wanneer schakel je een bekkenfysiotherapeute in?
Wat is je bekkenbodem?
Je bekkenbodem is een verzamelnaam voor het bindweefsel en de spieren die aan de onderzijde van je bekken liggen. Deze zorgen er samen voor dat je organen onderin je lichaam op zijn plek blijven. Het vormt een soort hangmat. Tevens zorgt je bekkenbodem er voor dat je bekken aan de onderkant wordt afgesloten.
De spieren in je bekkenbodem bevinden zich in verschillende samenwerkende spierlagen. Over een deel van deze bekkenbodem heb je geen controle, maar een ander deel kun je wel bewust aanspannen of ontspannen. Dit doe je bijvoorbeeld als je gaat plassen. Door de bekkenbodem van de vrouw lopen er 3 buizen: de plasbuis, het rectum en de vagina. De plasbuis en het rectum hebben daarbij nog extra spieren die er voor zorgen dat deze worden afgesloten van water en lucht. Een groot deel hiervan wordt gecontroleerd door je hersenen.
Functie van de bekkenbodem
Wanneer je bekkenbodem naar behoren werkt:
- Zakken organen niet uit
- Kun je urine en ontlasting ophouden, ongeacht je bezigheden (hoesten, sporten, wandelen)
- Kun je windjes ophouden
- Kun je gemeenschap hebben zonder pijn
- Kun je je ontlasting normaal en volledig kwijt
- Kun je je blaas goed leeg plassen
Wanneer je bekkenbodem niet werkt zoals de bedoeling is kan dit 3 verschillende oorzaken hebben:
- Je bekkenbodem is te sterk
- Je bekkenbodem is te zwak (na de bevalling is dit het geval)
- Je bekkenbodem coördinatie werkt niet optimaal (de spieren weten niet goed wanneer te reageren)
Na de bevalling
Je bekkenbodem heeft het tijdens de zwangerschap zwaar te verduren. Er staat flinke druk op en het steunweefsel verslapt onder invloed van de hormonen. Hierdoor kunnen andere spieren gaan compenseren, waardoor je bijvoorbeeld last krijgt van je onderrug.
Tijdens je bevalling en voornamelijk tijdens het persen komt er tevens grote druk te staan op je bekkenbodem. Dit samen zorgt er voor dat je bekkenbodem verzwakt is en zal moeten herstellen. Direct na de bevalling heb je ook vaak een ander gevoel in je bekkenbodem. Hierdoor is het lastiger om urine/windjes op te houden.
Wat aan te raden is, is om bij het persen niet al te hard mee te persen, maar mee te ademen (naar beneden) met de perswee, zoals we in module 5.2 en tijdens de online groepsles besproken hebben.
Klachten na de bevalling
Na de bevalling zien we de volgende klachten het meeste:
- Urineverlies. Voornamelijk bij hoesten, niezen, tillen, springen.
- Moeite met ophouden van ontlasting.
- Niet tegen kunnen houden van windjes.
- Een zwaar gevoel in je onderbuik en/of op je bekkenbodem.
- Pijn, bijvoorbeeld bij gemeenschap of bij fietsen.
Doormiddel van rust en oefeningen herstelt je bekkenbodem meestal in 6 weken. Mocht dit niet het geval zijn is het verstandig om contact op te nemen met een bekkenfysiotherapeute.
Preventie
Zorg voor een sterke bekkenbodem al voor en tijdens de zwangerschap!
Rust
Om je bekkenbodem goed te laten herstellen na de bevalling is het goed om rustig aan te doen. Luister goed naar je lichaam, til niet te zwaar, wissel activiteit af met rust en ga regelmatig liggen om de druk op je bekkenbodem te verkleinen.
Bekkenbodemoefeningen
Op de dag van de bevalling laat je je bekkenbodem verder met rust. Vanaf de 2e dag mag je voorzichtig je bekkenbodem proberen te bewegen. Voel voorzichtig weer even naar het gevoel in je bekkenbodem. Wanneer dit goed gaat kun je gaan beginnen met een lichte oefening. Zo kun je bijvoorbeeld doen alsof je je plas ophoudt, dit enkele seconde vasthouden en daarna je bekkenbodem weer volledig ontspannen. Dit doe je zo’n 5-10 keer achter elkaar. Na de kraamweek mag je de oefeningen weer verder op gaan bouwen, maar luister hierbij naar je lichaam. Wanneer je hoest, niest, tilt: span je bekkenbodem aan. Laat hem nadien weer volledig ontspannen. Wanneer je dit consequent toepast, gaat dit vrij snel weer vanzelf. Blijf hierbij goed doorademen.
Stoel met zacht kussentje
Ga niet op een harde stoel zitten, zoals vaak wel wordt geadviseerd. Dit is wel goed voor de zwelling, maar hierdoor wordt je bekkenbodem extra uitgerekt wat pijnklachten kan geven. Je kunt beter op een stoel gaan zitten met een zacht kussentje. Dit zorgt voor ondersteuning van je bekkenbodem. Ga ook niet zitten op een zwembandje. Ook dit geeft onvoldoende ondersteuning aan je bekkenbodem. (Bekkenbodem online, s.a.)
Zwelling
Bij een zwelling werkt een koud washandje of een ijskompres het beste. (Bekkenbodem online, s.a.)
Bekkenfysiotherapeute
Verlies je veel urine? Merk je geen verschil na 6 weken? Heb je het idee dat je last hebt van een verzakking? Trek aan de bel bij een bekkenfysiotherapeute. Wacht hier niet te lang mee!
Hechtingen / scheurtje
Wanneer je tijdens de geboorte wat bent ingescheurd of ingeknipt, zul je waarschijnlijk wat hechtingen hebben.
De kraamverzorgster zal dagelijks de scheurtjes of hechtingen controleren. Meestal laten de hechtingen vanzelf los, maar soms moeten ze door de verloskundige worden verwijderd.
Wanneer je een scheurtje of hechtingen hebt, kan plassen pijnlijk (branderig) aanvoelen, gebruik dan wat kamillewater bij het plassen. Zet een kannetje of bidon met kamillewater op het toilet en giet dit tijdens het plassen over je vagina. Lauwwarm water is dan wat fijner dan koud water 😉
Wanneer jouw roze wolk niet zo roze is…
Het moment dat jij jouw prachtige kindje voor het eerst in je armen houdt is vaak euforisch!
Maar vaak hoor je dat deze eerste periode, zeker bij een eerste kindje, ook als heel stressvol, vermoeiend en overweldigend wordt ervaren.
Het is ook een onzekere tijd, alles is nieuw en onbekend, je hebt de verantwoording voor je kindje en je leven is ineens anders. Je staat na de geboorte letterlijk open, alles komt veel harder binnen.
Je voelt je misschien onzeker en hebt veel vragen: Doe ik het wel goed? Gaat het wel goed met de borstvoeding? Waarom huilt mijn kindje? Hoe moet ik het doen als de kraamverzorgster er niet meer is?
Je hebt last van hormoonschommelingen( zonder jouw hormoonfabriek, de placenta, moet jouw lichaam in rap tempo de hormoonbalans herstellen), je bent moe, nog van de bevalling en van de gebroken nachten en lichamelijk kun je allerlei klachten hebben.
De eerste dagen na de bevalling heb je meestal nog aardig wat adrenaline in je lichaam van de bevalling die je flink energie kunnen geven. Maar vooral zo rond de vijfde dag kun je last hebben van kraamtranen, ook wel de baby blues genoemd. Je bent dan moe, kunt om de kleinste dingen boos worden of huilen en alles wil even niet meer. Meestal duurt het een paar dagen en gaat het erna weer vanzelf voorbij.
Al deze emoties en ervaringen hebben met het moederschap te maken, maar je kunt je er wel moedeloos of verward door voelen: waarom ben ik niet super gelukkig, zit ik niet op die roze wolk waar iedereen het over heeft? Want je hoort iedereen daar toch altijd over?
Vrouwen voelen zich vaak eenzaam in hun negatieve emoties en denken dat het niet normaal is om zich zo te voelen. Maar het tegendeel is waar! Zo’n 80% van de vrouwen ervaart in de eerste weken na de geboorte van hun kind deze baby blues en daar horen allerlei emoties bij: o.a. verdriet, somberheid, stemmingswisselingen, angsten en boosheid.
Het is goed om te praten over hoe jij je voelt, met je partner, verloskundige of kraamverzorgster, zeker als je je wat somber of angstig voelt.
Tijdens de kraamperiode is naast rust (slapen/rusten wanneer jouw kindje slaapt) ook goede voeding erg belangrijk. Zwangerschap, geboorte en het geven van borstvoeding vragen zo ontzettend veel aan vitamines en mineralen van jouw lichaam, dat de hoeveelheden in ons lichaam soms niet toereikend zijn. Stress (ook een ongecompliceerde bevalling is stress voor je lichaam) en slaaptekort helpen niet bij het herstellen van de balans in je lichaam.
Probeer daarom jouw herstel als hoogste prioriteit te hebben.
Geadviseerd wordt om minstens een maand (de eerste 40 dagen) goed rust te nemen, daarna honderd dagen hulp en ondersteuning vanuit je omgeving (denk aan huishouden, koken, boodschappen, even op je kind(eren) letten zodat jij een middagdutje kan doen) en het eerst jaar slaap als hoogste prioriteit te hebben. En daarnaast goed, voedzame voeding te eten om jouw lichaam te ondersteunen tijdens het ontzwangeren en voeden van jouw kindje.
Postpartum selfcare en tips
Ons voorbereiden op de bevalling zit wel ingesleten in onze cultuur inmiddels. Je kunt allerlei cursussen volgen, net wat bij je past. Maar vaak wordt de belangrijke tijd na de bevalling vergeten. We gaan zo snel mogelijk weer “terug naar normaal” en staan niet echt stil bij de 9 maanden dat je jouw kindje hebt gedragen en de enorme inspanning en prestatie die je geleverd hebt op het einde.
Toch kan deze tijd lichamelijk en emotioneel een heftige periode zijn en is het erg belangrijk dat je kunt ontladen en ontspannen en dat je je gesterkt en gedragen voelt zodat jij rustig kan herstellen en op kracht zal komen.
Eén van de beste manieren om dit te doen is door middel van voeding. Het is fijn om van te voren te weten welke voeding het beste bij je past als je net bevallen bent, welke maaltijden je lichaam doen herstellen en wat kan helpen om zo goed mogelijk borstvoeding te kunnen geven.
Het boek Mama’en van Nina Pierson schenkt hier veel aandacht aan. En er staan ook allerlei lekkere, eenvoudige recepten die jouw ondersteunen in je herstel.
Wietske Warmerdam heeft ook een prachtig boek geschreven en heeft een handige postpartum planner die je kunt gebruiken.
Naast voeding is ook selfcare heel belangrijk deze eerste tijd samen. Door middel van behandelingen in je kraamtijd, die erop gericht zijn je volledig te verwarmen en te koesteren, kun je zo soepel en zacht mogelijk landen in het moederschap. Je wordt in het moederschap verwelkomd door middel van unieke kraamtijd behandelingen. Hierbij moet je denken aan helende massages, zachte buikverzorging en zorgzame rituelen. Op die manier kan je energie weer in balans komen.
Kijk eens naar een postpartum behandelaar bij jou in de buurt voor de mogelijkheden.
